Zahter mi? Kekik mi?

Zahter, Hatay’ın dağ eteklerinde doğal ortamda yetişen bir kekik türü olup, farklı farklı besinlerin öğütülüp karıştırılmasıyla hazırlanan kahvaltılık toz zahterle karıştırılmaması gerekir. Zahter, et yemeklerinden salatalara, kahvaltılardan akşam yemeklerine nereye ilave edersek yakışan, tazesiyle ve kurusuyla her yemeğe, salataya ayrı bir lezzet veren bir bitki olmasının yanında, Roma döneminden bu yana insanlığın alternatif tıp alanında kullandığı, birçok sağlık probleminin çözümü olmuş şifalı bir bitkidir. Zahter, Hatay gastronomi mutfağının da başta gelen baharatlarındandır. Evet zahter bir kekiktir ancak her kekik zahter değildir...

Doğada, biz insanların hiçbir emek harcamasına gerek kalmadan, kendiliğinden yetişen çeşitli bitkiler vardır. Bu bitkilerin bir çoğu yemeklerimize lezzet, bedenimize sıhhat ve ruhumuza şifa olur.

Türkiye’de Lamiaceae familyasına ait pek çok aromatik bitki türü “kekik” olarak tanımlanmaktadır. Özellikle uçucu yağı karvakrol ve timol içeren türler ‘‘kekik’’ olarak kabul edilmekte ve adlandırılmaktadır. Bu türler arasında Thymus, Origanum, Satureja, Thymbra ve Coridothymus cinsleri hem yayılış olarak hem de ekonomik olarak büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde bu cinslere dahil 39 tanesi endemik olmak üzere 78 tür doğal olarak yetişmektedir. Bitkinin yaygın adı Arapça kökenli Zahter olmakla birlikte, yetiştiği yörelerde; dağ zahteri, iyi zahter, karabaş kekik, kara kekik, mor kekik, zater, çıprıka vb. isimler de verilmektedir.

Orta ve Güney Anadolu bölgelerinde yabani olarak yetişen zahter Hatay’ın dağ eteklerinde doğal ortamda yetişmektedir. Osmanlı döneminden beri de yemek kültürümüzün içerisinde yer almaktadır. Güneydoğu ve Ortadoğu mutfağında zahtersiz bir yemek kültürü düşünülemez. 

Zahterin iki türü vardır. Biri yaz aylarında diğeri kış aylarında yetişir. Pembe renkli çiçekler açan, 50 cm boylarında bir bitkidir. Oldukça keskin, hatta acımsı sayılabilecek bir kokusu vardır. İlkbaharda araziye çıkarak yeni gelişen zahter filizleri toplanır. Toplanan taze uç sürgünler bazen kurutularak da değerlendirilmekte veya salamura yapılmaktadır. Taze filizlerinin toplanması dışında, bitkiler çoğunlukla çiçeklenme döneminde toprak üstüne yakın bir yerden biçilerek toplanır. Biçilen kısımlar gölgede veya güneşte ve havadar bir yerde kurutulurlar. Gölgede kurutulmuş olanlar renk ve uçucu yağ bakımından daha kaliteli olduğu için tercih edilmektedir. Kurutma işlemi sona erdikten sonra bitkiler çırpılarak veya dövülerek harman edilmekte yaprak ve çiçekler gövde ve dallardan ayrılmaktadır.

Zahter, birçok vitamin ve mineral içerir. Kalsiyum, demir, selenyum, manganez, potasyum, magnezyum, folik asit, benzoil peroksit, betakaroten gibi minerallerini ve B6, A, C, piridoksin, tiamin vitaminlerini içermektedir. 

Zahterin içeriğinde timol adı verilen bir çeşit uçucu yağ bulunmaktadır, bu yağ bitkinin antibakteriyel ve antiseptik özelliğinin temel sebebidir. Antibakteriyel özelliği ve içerdiği benzoil peroksit sayesinde akne temizliğinde de kullanılır ve akne oluşumunu engeller.

İçeriğinde bulunan piridoksin yani B6 vitamini sayesinde kuru olarak tüketildiği takdirde enerji verir, yorgunluğunuzu alır, stresi azaltır ve vücudu rahatlatır. Ayrıca içeriğinde zahter yağı olan aroma terapi karışımlarını teneffüs eden kişilerin stresle mücadele etmede yaşadıkları güçlüklerin azaldığı gözlemlenmiştir.

Zahter yağı ve suyu saç köklerine uygulandığı takdirde saçları kuvvetlendirir ve dökülmelerini engeller. Ayrıca bu uygulama saçların çok daha hızlı ve sağlıklı uzamasını sağlar.

Zahterin en önemli özelliklerinden biri de mantar ve sedef tedavisinde kullanılan anti inflamatuar özelliğidir. Zahter yağı veya suyuyla mantar ve sedef tedavisi desteklenebilir.

Hazımsızlık, ishal, şişkinlik, gastrit, gaz, bağırsak paraziti gibi sindirim sistemi ile alakalı problemlerde epey faydalıdır; bu tür problemlerle baş etmek için taze, baharat veya çay olarak tüketilebilir.

Zahter çayının faydaları arasından bir diğeri idrar söktürücü olarak da kullanılabilmesidir. Bir diyet ve spor programının yanında sindirim problemlerine etkisi ve vücuttan fazla sıvı atımını kolaylaştırıcı özellikleriyle destekleyici olacak ve zayıflama sürecini hızlandıracaktır.

İçeriğindeki vitaminler ve mineraller sayesinde soğuk algınlığı probleminde etkilidir. Göğsü yumuşatarak öksürüğü azaltır ve bronşları açar; bağışıklık sistemini güçlendirir. Kış aylarında tüketildiği takdirde grip veya soğuk algınlığına yakalanma ihtimalini düşürür.

İster yöresel ismiyle zahter deyin isterseniz kekik, ama zahteri sofralarınızdan ve hayatınızdan eksik etmeyin. Sizlerde doğal bir muzice diyebileceğimiz zahteri sitemizden hemen satın alabilirsiniz.